Bạn có bao giờ cảm thấy bồn chồn, lo lắng khi đồ vật không được sắp xếp gọn gàng? Bạn có thói quen rửa tay quá kỹ hoặc kiểm tra đi kiểm tra lại ổ khóa nhiều lần trước khi ra khỏi nhà? Nếu câu trả lời là có, bạn có thể đã từng nghe đến bệnh OCD. Vậy OCD là gì? Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết về rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), từ định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng đến cách chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

OCD là gì?

OCD là từ viết tắt của Obsessive-Compulsive Disorder, hay còn được gọi là rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Đây là một dạng rối loạn tâm thần khiến người bệnh có những suy nghĩ ám ảnh (obsessive thoughts) lặp đi lặp lại và những hành vi cưỡng chế (compulsive behaviors) khó kiểm soát.

Suy nghĩ ám ảnh là những ý nghĩ, hình ảnh, hoặc thôi thúc khó chịu thường xuyên xuất hiện trong tâm trí, gây ra cảm giác lo lắng, ghê tởm hoặc sợ hãi.

Hành vi cưỡng chế là những hành động lặp đi lặp lại mà người bệnh cảm thấy bắt buộc phải làm để giảm bớt sự lo lắng do suy nghĩ ám ảnh gây ra.

Nguyên Nhân Gây Ra OCD

Mặc dù nguyên nhân chính xác gây ra OCD vẫn chưa được xác định rõ ràng, các nhà khoa học cho rằng có một số yếu tố có thể góp phần vào sự phát triển của rối loạn này, bao gồm:

• Gen di truyền: Nguy cơ mắc OCD có thể cao hơn ở những người có cha mẹ hoặc người thân mắc chứng rối loạn này.
• Sự kiện trong cuộc sống: Những sự kiện tiêu cực như bị lạm dụng, bắt nạt, trải qua biến cố lớn trong cuộc sống (mất người thân, sinh con) cũng có thể là tác nhân gây ra OCD.
• Bất thường trong não bộ: Một số nghiên cứu cho thấy những người mắc OCD có hoạt động bất thường ở một số vùng não và có thể có nồng độ serotonin thấp hơn.
• Đặc điểm tính cách: Những người cầu toàn, tỉ mỉ, có tiêu chuẩn cao dễ mắc OCD hơn.

Triệu Chứng Của Bệnh OCD

Triệu chứng OCD rất đa dạng và có thể thay đổi theo thời gian. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến của OCD:

1. Thói Quen Rửa Tay Quá Kỹ

Người bị OCD thường lo lắng quá mức về vi trùng và mầm bệnh. Họ có thể rửa tay rất nhiều lần trong ngày, sử dụng xà phòng diệt khuẩn mạnh, thậm chí sợ chạm vào những vật dụng công cộng.

2. Dọn Dẹp Nhà Cửa Theo Nguyên Tắc Cứng Nhắc

Người mắc OCD có thể dành hàng giờ mỗi ngày để dọn dẹp nhà cửa theo những quy tắc nghiêm ngặt do chính họ đặt ra. Họ cảm thấy khó chịu, bồn chồn nếu không gian sống không được sắp xếp theo ý muốn.

3. Cảm Giác Cần Phải Kiểm Tra

Kiểm tra đi kiểm tra lại nhiều lần là một triệu chứng phổ biến của OCD. Người bệnh có thể kiểm tra ổ khóa, bếp gas, điện nước rất nhiều lần trước khi đi ngủ hoặc ra khỏi nhà.

4. Ám Ảnh Về Những Con Số

Người mắc OCD có thể có những con số may mắn hoặc xui xẻo của riêng họ. Họ cảm thấy bất an khi nhìn thấy hoặc sử dụng những con số “xui xẻo” và có thể phải thực hiện một số hành động nhất định để “hóa giải”.

5. Khả Năng Tổ Chức Tốt Nhưng Ám Ảnh Bởi Sự Cầu Toàn

Người OCD thường có khả năng tổ chức rất tốt, họ muốn mọi thứ phải hoàn hảo, cân đối và theo đúng trật tự. Tuy nhiên, sự cầu toàn quá mức có thể khiến họ mất nhiều thời gian và công sức cho những việc không cần thiết.

6. Sợ Hãi Bạo Lực Quá Mức

Nỗi sợ hãi bạo lực là điều bình thường, nhưng người mắc OCD có thể lo lắng quá mức về những nguy cơ tiềm ẩn, ngay cả khi chúng rất khó xảy ra.

7. Ám Ảnh Về Tình Dục

Người bị OCD có thể có những suy nghĩ tình dục không mong muốn, thậm chí đáng sợ, liên quan đến những đối tượng cấm kỵ.

8. Dằn Vặt Về Các Mối Quan Hệ

Người OCD có thể lo lắng thái quá về việc làm tổn thương người khác hoặc phá hỏng các mối quan hệ, ngay cả khi chỉ là những xung đột nhỏ nhặt.

9. Tìm Kiếm Sự Bảo Đảm

Người mắc OCD thường xuyên tìm kiếm sự xác nhận từ người khác để xoa dịu nỗi lo lắng của mình. Họ có thể hỏi đi hỏi lại cùng một câu hỏi hoặc yêu cầu người khác đảm bảo rằng họ đã làm đúng.

10. Ghét Ngoại Hình Của Mình

Một số người OCD bị ám ảnh bởi ngoại hình của bản thân. Họ luôn cảm thấy tự ti, cho rằng mình xấu xí và có thể tìm đến phẫu thuật thẩm mỹ để khắc phục những “khiếm khuyết” không tồn tại.

Cách Chẩn Đoán OCD

Chẩn đoán OCD có thể gặp khó khăn vì các triệu chứng của nó có thể tương tự như các rối loạn tâm thần khác. Để chẩn đoán OCD, bác sĩ tâm thần sẽ:

• Đánh giá tâm lý: Thảo luận về suy nghĩ, cảm xúc, hành vi của bạn để xác định xem bạn có bị ám ảnh hoặc cưỡng chế ảnh hưởng đến cuộc sống hay không.
• Sử dụng tiêu chuẩn chẩn đoán: Tham khảo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) để chẩn đoán OCD.
• Khám sức khỏe thể chất: Loại trừ các nguyên nhân gây ra triệu chứng từ các vấn đề sức khỏe khác.

Cách Điều Trị Rối Loạn Ám Ảnh Cưỡng Chế OCD

Hai phương pháp điều trị OCD phổ biến nhất là:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ và hành vi tiêu cực.
• Thuốc: Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) hoặc clomipramine thường được sử dụng để điều trị OCD.

Kết Luận

OCD là một rối loạn tâm thần phức tạp, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh. Nếu bạn nhận thấy bản thân có những dấu hiệu của OCD, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.